|
ÇERKES KÜLTÜRÜNDE TAKVİM KULLANIMI
Çerkes'ler tarihlerinin çeşitli dönemlerinde koşullarına, gereksinimlerine göre belirli tekvaimler kullanmışlardır. Halk takvimi yada Tarım takvimi, Hicri takvim, Jülyen ve Gregoryan takvimleri, kullandıkları yıl sayma, belirleme yöntemlerinden örneklerdir.
Bunlardan Tarım takviminin (yada Halk takvimi) kökleri çok derinlere uzanmaktadır. Doğa olaylarını iş dönemlerinin bölünlenmesini, halkın kültürünü ve yaşam biçimini yansıtmaktadır. Bu takvimde yılın dönemlerine verilen isimler, bugünde Çerkes kültüründe yaşamaktadırlar.Örneğin:
1)Ğefxejonıuğ İlkbahar Çift sürme zamanı.
2)Melılfeğu Koyunların Kuzulama zamanı.
3)Jonğuaç Çift sürme zamanı.
4)Mekuwoğu Ot biçme zamanı.
5)Haxınığu Arpa biçme zamanı.
6)Xek'ot'upşığu Ayhgırlarını ylkınmaya bırakma zamanı.
7)Bbedzewoğu Sineklerin ısırma zamanı.
8)Ts'ıjığu Öküz üvezi zamanı.
9)Şışhewoğu Atların kafa sallama zamanı.
10)Xınığu Orak Ekin biçme zamanı
11)Onığu Harman zamanı.
12)T'ıdzığu Koçları sürüye katma zamanı.
13)T'ıdzığuaç Koçları sürüye katma zamanı sonu.
14)Qersebene'etiğu Nadas kaldırma zamanı.
15)Bjihe Jonığu Küçük yaz Pastırma yazı.
16)Gerjıy Ot getirme zamanı.
17)Şek'oğu Av zamanı.
18) Tığeğaz Güneş Dönümü
Çerkes'ler yılın dönemlerini gökyüzü cisimlerinin konumlarına göre belirliyorlardı.
Ünlü Çerkes Etnoğraf Mefedz Sarbiy'in yazdığına göre, bunun için en başta 'Jöğabe' takım yıldızı kullanılıyordu. 'Jöğabe topraktan çıktı, Jöğabe ekine baktı, Jöğabe ağacın dallarında, Jöğabe yeniden toğrağa girdi, Jöğabe suya vurdu gibi özdeyişler bunu kanıtlamaktadır.
Bütün bu dönemler arasında 90'ar günlük döngüler vardır ve bunlar, ilkbaharın başlangıcına (21-22 Mart) Yazın Başlangıcına (21-22 Temmuz) Sonbahar başlangıcına(21-22 Eylül) denk düşmektedi. Tam bir dönüm 360 günden oluşmaktadır.
Çerkes'ler bir dönem de Tatar'lardan aldıkları CIL sistemini kullanmışlardır.Bu sistem her biri bir hayvanın adını taşıyan 12 yıldan oluşur.Halen bu takvimi kullanan kimi Doğu Halklarından farklı olarak Çerkes'lerde CIL faqre yılı yerine örümcek yılından başlar.
Çerkes'ler iyi ve kötü yıllar ayrımıda yaparlardı.Buna göre; Köpek,Koyun ve Kır Kurdu yılları bereketli, Tavuk ve Yılan yılları ise bereketsiz ve hastalık, uğursuzluk getiren yıllar olarak bilinirdi. Çerkes inançlarına göre Tavşan ve Domuz yıllarında savaşlar kaçınılmazdı.
Yılın Şıle döneminin adı dikkat çekicidir. (Şıle adı Farsça 'Celle' 'Kırk' sözcüğünden gelmektedir)
16-17 Ocak'tan, 24-25 Şubat'a kadar (en soguk günler)kış şıle (Cımafe Şıle) ve 16-17 Temmuz'dan,
24-25 Temmuz'a kadar (en sıcak günler) yaz şıle (Gemafe Şıle) olmak üzere yılda iki defadır. Çerkes'ler İslamiyeti kabul ettikten sonra Hicri takvimi kullanmaya başladılar.
|
